लेखक हे हिंदी आणि मराठी भाषा तज्ज्ञ आहेत. त्यांनी “छावा”, “श्रीमान योगी” या कादंबऱ्यांचे हिंदी भाषांतर केले आहे. पुस्तकात दिलेला त्यांचा परिचय.

कवी भूषण यांच्या कवितांबद्दल पुस्तकात दिलेली पूर्वपीठिका वाचली की या कवनांचा अंदाज येईल

वर दिल्याप्रमाणे प्रत्येक कविता रचताना काव्यरचनेसाठी कुठलातरी छंद किंवा अलंकार निश्चित करून त्यानुसार कवीने शब्दांची निवड केलेली आहे. त्यामुळे या पुस्तकात प्रत्येक कवितेच्या अलंकाराचं व्याकरणाच्या परिभाषेतलं नाव त्याचा अर्थ दिलेला आहे. मग मूळ कविता व त्यांनतर मराठी भाषांतर दिलं आहे. तो अलंकार कसा साधला गेला आहे हे स्पष्ट केलं आहे. शाळेत असताना शिकलेल्या उपमा, उत्प्रेक्षा, अतिशयोक्ती, वक्रोक्ती ह्या कल्पना आठवतायत का ? त्यांची उजळणी होईल व बऱ्याच नव्या संज्ञा कळतील.

कवितांमधल्या वर्णनानुसार मला तीन प्रकारच्या कविता वाटल्या.

एखाद्या घटनेचा संदर्भ घेऊन शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमाचे कौतुक करणाऱ्या कविता. उदा. शिवाजी महाराज आग्र्याहून निसटले ह्यातून त्यांचे चातुर्य दिसले; औरंगजेबाच्या भर दरबारात शिवाजी महाराजांनी त्याला खडे बोल सुनावले हे त्यांचे धैर्य, साल्हेर च्या लढाईत तुंबळ युद्ध झाले इ.

उदा.

दुसऱ्या प्रकारात शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमामुळे शत्रू सैन्य, सरदार कसे भयभीत झाले आहेत, दख्खनेत लढाईला यायला नाही म्हणतात, त्यांचे कुटुंबीय पराभवामुळे भयभीत झाले आहेत ह्या अर्थाच्या कविता

उदा.

तिसरा प्रकार म्हणजे कुठलीही एकच घटना न घेता “in general” शब्दांच्या फुलोऱ्यातून शिवाजी महाराजांचे कौतुक करणाऱ्या कविता

उदा.

कवी भूषण शिवाजी महाराजांच्या पदरी, दरबारात होते. त्यामुळे मला असं वाटलं होतं की महाराज प्रत्यक्ष कसे दिसत, कसे वागत याचं खरंखुरं वर्णन कवितांमध्ये असेल. एखाद्या प्रसंगाचा “आँखो देखा हाल” असेल. पण त्या बाबतीत ह्या कवितांनी निराशा केली. अतिशयोक्त वर्णनं, उपमांचे फुलोरे आणि शब्दांचे खुळखुळे असंच कवितांच स्वरूप वाटलं. वर्णन सुद्धा खूप साचेबद्ध. जसं की – राजा म्हटला की तो पाण्यासारखा पैसा दानधर्मात घालवणार. हत्ती दानात देणार. राजाची राजधानी म्हटलं की स्वर्गाला लाजवेल अशी. हिऱ्यामाणकांनी सववलेले महाल आणि रूपवान स्त्रियांचा वावर असणारी. पण हे वर्णन  “श्रीमान योगी” असणाऱ्या राजांचं, त्यांच्या “दुर्गदुर्गेश्वर” रायगडाचं असेल असं पटत नाही. त्यांची जनतेच्या सेवेची आस बघता पैशाची उधळपट्टी झाली असेल हे पटत नाही. तसंच, शिवाजी महाराजांच्या पराक्रमामुळे घाबरून शत्रूचे सरदार कुटुंबकबिल्यासह डोंगरदऱ्यात राहतायत असं वर्णन आहे. असे कोण राहिले होते ? किती राहिले होते ? शिवाजी महाराजांच्या राज्याचा विस्तार बघता, स्वाऱ्या बघता असं खरंच झालं होतं का ही उगीच हवेत पतंगबाजी ? पोवाड्यांप्रमाणे एका एका घटनेचं सविस्तर वर्णन असा प्रकारही नाही. त्यामुळे पोवड्यांमध्ये थोडीफार कल्पनिकता असली, घटना जरा चढवून सांगितलेल्या तरी ते जास्त आकर्षक वाटतात.

खरं बघितलं तर “अफजखानाचा कोथळा काढला”, “लाल महालात घुसून शाहिस्तेखानाची बोटं तोडली”, “बादशहाच्या हातावर तुरी देऊन निसटले”, “रायरेश्वरी स्वराज्याची शपथ घेतली” ही तथ्य सांगणारी साधी वाक्यसुद्धा रोमांचकारी आहेत. त्यांना कवीच्या बेगडाची गरज नाही असं वाटलं. चारपाच कविता वाचल्या की तोचतोचपणाचा खूप कंटाळा येतो.

त्यामुळे शिवाजी महाराजांचा इतिहास किंवा ऐतिहासिक दृष्टिकोनातून कविता वाचण्यात अर्थ नाही. केवळ शिवाजी महाराजांच्या जीवनावर आधारित पण शब्दचमत्कृती दाखवणाऱ्या, कवीचं शब्दसामर्थ्य दाखवणाऱ्या, जुन्या भाषेची गंमत दाखवणाऱ्या कविता म्हणून निखळ साहित्यिक हेतूने कविता वाचल्या तर काव्यशास्त्रविनोदाचा आनंद घेता येईल. “.. सेर सिवराज है” , “अगर न होता शिवाजी तो सुन्नत होती सबकी” ह्या गाजलेल्या ओळींच्या मूळ कविता वाचता येतील. तसंच हा ऐतिहासिक दस्तऐवज मराठीत आणून लेखकाने मोठं काम केलं आहे ते ही वयाच्या नव्वदीत. ज्ञानतपस्वीच्या परिश्रमाला दाद दिली पाहिजे.

———————————————————————————
मी दिलेली पुस्तक श्रेणी :- जवा ( जमल्यास वाचा )
———————————————————————————

———————————————————————————
आवा ( आवर्जून वाचा )
जवा ( जमल्यास वाचा )
वाठीनावाठी ( वाचलं तर ठीक नाही वाचलं तरी ठीक )
नावाठी ( नाही वाचलं तरी ठीक )
———————————————————————————

हे परीक्षण आवडलं असेल अशी मला आशा आहे. मी परीक्षणे लिहिलेल्या दीडशेहून अधिक पुस्तकांची यादी आणि लिंक्स बघण्यासाठी या पेजला अवश्य भेट द्या

https://learnmarathiwithkaushik.com/my-book-reviews/

मी एक  भाषा  प्रेमी, युवा सॉफ्टवेअर इंजिनिअर आहे. मराठी आणि गुजराती भाषा कोणालाही सोप्या पद्ध्तीने, घरबसल्या आणि मोफत शिकता यावी, यासाठी मी गेल्या ८ वर्षांपासून ३ ट्युटोरियल्स चालवत आहे  – एक इंग्रजीमधून मराठी शिकण्यासाठी, दुसरी हिन्दीमधून मराठी शिकण्यासाठी आणि तिसरी इंग्रजीतून गुजराती शिकण्यासाठी. यांच्या माध्यमातून भारतीय तसेच परदेशी नागरिकही मराठी,गुजराती  शिकत आहेत.

या ट्युटोरिअल्स मध्ये लिपी, प्राथमिक व्याकरण ( नाम, सर्वनाम, काळ, अव्यय ई. ) पासून सुरुवात करून लहान वाक्यांपर्यंत आणि पुढे पूर्ण संभाषण, रोजच्या  भाषेत वापरले जाणारे short forms इथपर्यंत सर्व आहे. थोडक्यात  भाषा  शिकू इच्छिणाऱ्यांसाठी ‘one-stop-shop’ अशा ह्या वेबसाईट्स आहेत. मी या ब्लॉग मधील संभाषणाच्या  दृकश्राव्य क्लिप्स ही YouTube channel वर टाकल्या आहेत. जेणेकरून विद्यार्थ्याना उच्चार लवकर आत्मसात करता येतील.

माझ्या परदेशी विद्यार्थ्यांचे मराठी, गुजराती बोलतानाचे व्हिडीओ या लिंकवर पहा

https://learnmarathiwithkaushik.com/testimonials/

–